Τι ορίζεται ως «ενσυναίσθηση» και γιατί απουσιάζει στη σχέση με ένα τοξικό άτομο
Ως ενσυναίσθηση (“empathy”) ορίζεται η ικανότητα ενός ανθρώπου να καταλάβει και να αισθανθεί αυτό που βιώνει ένα άλλο άτομο, βάζοντας τον εαυτόν του στη θέση του, χωρίς απαραίτητα να έχει βρεθεί ο ίδιος σε μια αντίστοιχη κατάσταση. Η ίδια η λέξη ετυμολογικά (εν, συν και αίσθηση) υποδηλώνει πως κάποιος έχει τη δυνατότητα και τη θέληση να επεκτείνει το συναίσθημα του σε κάποιον άλλον πέρα του εαυτού του. Αν, για παράδειγμα, κάποιος δει ένα άλλο άτομο να υποφέρει, μπορεί αυτόματα να φανταστεί πως νιώθει το άτομο αυτό και να ταυτιστεί με τα συναισθήματα του, δείχνοντας του συμπόνια για αυτό που περνάει.
Ενώ η εκδήλωση ενσυναίσθησης στις διαπροσωπικές σχέσεις της ζωής ενός ατόμου είναι εξαιρετικά σημαντική, ώστε να μπορέσουν τα άτομα να δουν μία κατάσταση ο ένας μέσα από τα μάτια του άλλου και να έρθουν πιο κοντά ή να επιλύσουν κάποιο πρόβλημα, δυστυχώς δεν εμφανίζεται από όλους. Για κάποιους μπορεί να φαντάζει αδιανόητο πως υπάρχουν άτομα που μπορεί να δούνε τον διπλανό τους να πονάει ή να υποφέρει και να αντιδράσουνε με απάθεια ή αδιαφορία, αλλά η αλήθεια είναι πως, όταν πρόκειται για τις τοξικές προσωπικότητες ανθρώπων, η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι ένα από τα πιο γνωστά, κοινά τους χαρακτηριστικά και προκύπτει σαν αποτέλεσμα του υπέρμετρου εγωκεντρισμού τους και της συνειδητής άρνησης να τροφοδοτήσουν με συναίσθημα οποιονδήποτε άλλον, πέρα του ίδιου τους του εαυτού.
Τα τρία είδη ενσυναίσθησης και τα σημάδια ότι κάποιος είναι ενσυναισθητικός
Η ενσυναίσθηση εμφανίζεται μέσα από τρία είδη, με το πιο απλό να είναι αυτό της «γνωσιακής» και το πιο περίπλοκο και βαθύ να είναι εκείνο της «συμπονετικής» ενσυναίσθησης. Αν και τα τρία είδη έχουν την σημασία τους, συνήθως όταν αναφερόμαστε σε ένα ενσυναισθητικό άτομο, μιλάμε για κάποιον/α που διαθέτει την ικανότητα όχι μόνο να κατανοεί νοητικά το συναίσθημα του διπλανού του, αλλά και να το νιώθει ή και να πράττει ανάλογα με αυτό. Πιο αναλυτικά, τα είδη είναι:
Γνωσιακή ενσυναίσθηση (“Cognitive empathy”): Η γνωσιακή ενσυναίσθηση είναι η πιο απλή μορφή ενσυναίσθησης, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως μια πιο σφαιρική αντίληψη των γεγονότων και της νόησης των γύρω μας. Το να κρίνει κανείς, για παράδειγμα, ότι ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν την παρούσα στιγμή στη ζωή ενός ατόμου, είναι πολύ πιθανό να αισθάνεται κάποιο θετικό ή αρνητικό συναίσθημα, αντίστοιχα, αποτελεί γνωσιακή ενσυναίσθηση. Για να δεθεί πραγματικά, όμως, με τους γύρω του, δεν αρκεί μόνο αυτή.
Συναισθηματική/ Σωματική ενσυναίσθηση (“Emotional/ Somatic empathy”): Αυτή η μορφή ενσυναίσθησης περικλείει την ικανότητα ενός ατόμου να νιώσει συναισθηματικά και κάποιες φορές ακόμα και σωματικά το τρόπο που νιώθει ο διπλανός του. Αν και το άτομο μπορεί να μην έχει βρεθεί ακριβώς στην ίδια ή σε παρόμοια θέση στο παρελθόν, παρόλα αυτά, μπορεί να αναγνωρίσει και να ανασύρει το κοινό συναίσθημα που μοιράζεται με τον διπλανό του (όπως πόνο, φόβο, θυμό, χαρά, έκπληξη κ.α.) και μερικές φορές να αντιδράσει ακόμα και σωματικά στην αναβίωση αυτών των συναισθημάτων.
Συμπονετική ενσυναίσθηση (“Compassionate empathy”): Με αυτό το είδος ενσυναίσθησης, που θεωρείται και το πιο σημαντικό και βαθύ από όλα, δεν αντιλαμβανόμαστε μόνο νοητικά και συναισθηματικά τους γύρω μας αλλά είμαστε και αυτόματα διατεθειμένοι να τους βοηθήσουμε, αν χρειαστεί. Φυσικά χρειάζεται η ισορροπία μεταξύ της γνωσιακής και συναισθηματικής ενσυναίσθησης πρώτα, ώστε να μην δράσουμε παρορμητικά με βάση μόνο το συναίσθημα μας ή να βιαστούμε να επιλύσουμε κάτι αποκλειστικά σε θεωρητικό/ γνωσιακό επίπεδο.
Οι άνθρωποι που διαθέτουν συμπονετική ενσυναίσθηση καταφέρνουν πραγματικά να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Πολλές φορές, όμως, αν δεν γνωρίζουν πως να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους, μπορεί να νιώσουν ψυχική κούραση ή ανημπόρια, σκεπτόμενοι συνεχώς πως μπορεί να αισθάνονται οι γύρω τους. Επίσης, η θέληση τους να μπαίνουν βαθιά μέσα στις καταστάσεις και τα προβλήματα των γύρω τους, τους καθιστά πιθανούς «στόχους» για τους τοξικούς ανθρώπους, καθώς τους παρέχουν την στήριξη και τη συνεχή τροφοδοσία που χρειάζονται και δεν εγκαταλείπουν εύκολα τους άλλους.
Μερικά από τα σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος διαθέτει συναισθηματική και συμπονετική ενσυναίσθηση, είναι:
– Είναι εξαιρετικά καλός ακροατής και νοιάζεται πραγματικά για ό,τι έχει να πει ο συνομιλητής του.
– Οι υπόλοιποι άνθρωποι πολύ συχνά τον προσεγγίζουν για να μοιραστούν μαζί του τα προβλήματα τους.
– Αντιλαμβάνεται πολύ εύκολα το πως μπορεί να αισθάνονται οι γύρω του.
– Σκέφτεται τα συναισθήματα τους και προσπαθεί να μην τα πληγώσει.
– Τα άτομα γύρω του τον προσεγγίζουν πολύ συχνά για να τα συμβουλέψει.
– Καταβάλλεται ψυχικά και νοητικά όταν συμβαίνουν άσχημα ή τραγικά πράγματα γύρω του.
– Προσπαθεί να βοηθήσει όποιον νιώθει ότι υποφέρει.
– Καταλαβαίνει εύκολα πότε κάποιος είναι ειλικρινής ή λέει ψέματα.
– Μπορεί να νιώθει πολύ βαθιά και έντονα τα συναισθήματα του για τους άλλους.
– Κάποιες φορές αισθάνεται ψυχικά «κουρασμένος» όταν βρίσκεται ανάμεσα σε πολύ κόσμο ή κοινωνικές εκδηλώσεις.
– Μπορεί να δυσκολεύεται να θέσει όρια στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.
Γιατί οι τοξικοί άνθρωποι επιλέγουν να μην δείχνουν ενσυναίσθηση, πως θα το αναγνωρίσετε και με ποιους τρόπους μπορείτε να το αντιμετωπίσετε
Όσον αφορά τους τοξικούς ανθρώπους, η έλλειψη ενσυναίσθησης, που αναφέρεται και ως βασικό κριτήριο σε κάποιες διαταραχές προσωπικότητας, όπως ο ναρκισσισμός, δεν αφορά την ικανότητα τους να συναισθανθούν αλλά την επιλογή τους να μην το κάνουν, κάτι που μπορεί να περιπλέξει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Ένας τοξικός άνθρωπος, για παράδειγμα, μπορεί να δείχνει απουσία ενσυναίσθησης στις προσωπικές του σχέσεις αλλά, παρόλα αυτά, να δείχνει μεγάλη φροντίδα και συμπόνοια για τα κατοικίδια του, η να έχει ενσυναίσθηση προς ένα στεναχωρημένο παιδί, ένα πληγωμένο ζώο ή κάποιες φορές έναν άγνωστο. Επίσης, κατά το πρώτο στάδιο γνωριμίας μαζί του, όπου θα προσπαθήσει να εξιδανικεύσει το άτομο που αργότερα θα προσπαθήσει να χειριστεί, είναι σε θέση και να το ακούσει προσεχτικά και να προσπαθήσει προσωρινά να μπει στη θέση του και να καταλάβει τις αδυναμίες του και τα συναισθήματα του, παρουσιάζοντας γνωσιακή, τουλάχιστον, ενσυναίσθηση. Όλα τα παραπάνω, μπορεί να μπερδέψουν κάποιους ανθρώπους, ως προς την ποιότητα του τοξικού ατόμου ή και ακόμα να τους κάνουν να πιστέψουν ότι φταίνε οι ίδιοι, όταν η κακοποίηση ξεκινήσει. Γιατί, λοιπόν, ένας τοξικός άνθρωπος επιλέγει να μην δείχνει ενσυναίσθηση, να την δείχνει σποραδικά ή ακόμα χειρότερα, να την χρησιμοποιεί σαν «όπλο» προκειμένου να χειριστεί το άλλο άτομο;
– Εγωκεντρισμός: Το να δείξει κανείς ενσυναίσθηση, προϋποθέτει πως πρέπει να βγει για λίγο έξω από τον εαυτόν του και να προσπαθήσει να νιώσει και να αντιληφθεί την θέση κάποιου άλλου. Οι τοξικοί άνθρωποι, απλά δεν ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο, καθώς πιστεύουν ότι πάντα οι ίδιοι πρέπει να είναι το επίκεντρο της προσοχής και αδιαφορούν παντελώς για τις επιθυμίες ή τα προβλήματα των άλλων.
– Παρορμητικότητα: Οι τοξικοί άνθρωποι, συνήθως, είναι ιδιαίτερα παρορμητικοί. Προκειμένου να κατανοήσει κάποιος την κατάσταση και τα συναισθήματα του άλλου, πρέπει να διαθέσει πρώτα κάποιο χρόνο ώστε να τον ακούσει προσεχτικά και να προσπαθήσει να καταλάβει πως νιώθει. Επειδή, όμως, οι ίδιοι δεν νοιάζονται για τα συναισθήματα των άλλων, δεν θα διστάσουν να δράσουν αποκλειστικά με το θυμικό τους, πληγώνοντας όποιον βρίσκεται δίπλα τους. Φυσικά και, πολλές φορές, έχουν συνείδηση για τον πόνο που προκαλούν αλλά η προτεραιότητα τους είναι πάντα να αποκαταστήσουν το θιγμένο «εγώ» τους.
– Ντροπή: Για να δείξει κανείς ενσυναίσθηση, πρέπει να είναι, επίσης, διατεθειμένος να κοιτάξει και μέσα στον εαυτό του, ώστε να αναγνωρίσει τα συναισθήματα που νιώθει το άτομο δίπλα του, ακόμα και αν αυτά είναι εξαιρετικά επίπονα ή άβολα. Οι τοξικοί άνθρωποι, αν και πολλές φορές προσπαθούν να προβάλλουν ακριβώς το αντίθετο, είναι στην ουσία τους βαθιά ανασφαλείς και καταβάλλονται από το αίσθημα της ντροπής, αν κάποιος προσπαθήσει να φτάσει στον πυρήνα τους. Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθούν τόσο έντονα να καλύψουν τη ντροπή, παρουσιάζοντας ενίοτε ένα άλλο πρόσωπο ή προβάλλοντας τα ελαττώματα τους στους άλλους, καθώς δεν θέλουν με τίποτα να τα αντιμετωπίσουν. Το να επιδείξουν ενσυναίσθηση για μικρά χρονικά διαστήματα σε πρόσωπα ή ζώα, που δεν τους φέρνουν αντιμέτωπους με τα αρνητικά αυτά συναισθήματα είναι πιθανόν, αλλά δεν πρέπει να μπερδεύεται με την ουσιαστική καλοσύνη και ενσυναίσθηση που δείχνουν οι συναισθηματικά υγιείς άνθρωποι στην καθημερινότητα τους και προς όλους τους γύρω τους.
– Χειριστικότητα: Η ενσυναίσθηση, πέραν του ότι μας βοηθάει να νιώσουμε και να κατανοήσουμε τους άλλους και να έρθουμε στην ουσία πιο κοντά τους, μπορεί να αποτελέσει και ένα πανίσχυρο «όπλο» στα χέρια των χειριστικών ατόμων. Χρησιμοποιώντας, αρχικά, την ενσυναίσθηση, ένας τοξικός άνθρωπος, μπορεί να συλλέξει μια σειρά από πληροφορίες για το άλλο άτομο, από το τι το κάνει να χαίρεται ή να λυπάται, μέχρι τους φόβους, τα όνειρα, τις αδυναμίες και τις ανασφάλειες του. Όσο ο καιρός περνάει θα προσπαθήσει να χειριστεί προς όφελος του αυτές τις πληροφορίες, στρέφοντας τες στο άλλο άτομο, ώστε να το κάνει να νιώσει άσχημα και να αναλάβει ξανά αυτός τα «ηνία» στη μεταξύ τους σχέση. Για αυτό το λόγο είναι σημαντικό, αν αναγνωρίσετε πως βρίσκεται σε μια τοξική σχέση ή κατάσταση να μην δείξετε στο άλλο άτομο τις αδυναμίες ή τα ευάλωτα σημεία σας, καθώς κάποια στιγμή θα τα χρησιμοποιήσουν εναντίον σας.
Τα σημάδια που δείχνουν πως υπάρχει απουσία ενσυναίσθησης από ένα τοξικό άτομο είναι:
– Γίνονται εξαιρετικά επικριτικοί με τους άλλους.
– Δεν μπορούν να ελέγξουν το θυμό τους και τις αντιδράσεις τους.
– Αδιαφορούν για τα συναισθήματα των γύρω τους.
– Κατηγορούν τους άλλους ότι είναι «υπερευαίσθητοι» όταν εκφράζουν το συναίσθημα τους.
– Αντιδρούν υπερβολικά, γίνονται πολύ εύκολα εχθρικοί και μνησίκακοι.
– Δεν παραδέχονται ποτέ τα λάθη τους ή το κάνουν με έναν τρόπο παθητικής επιθετικότητας.
– Συμπεριφέρονται με άσχημο τρόπο, χωρίς ίχνος ευαισθησίας.
– Δεν είναι ποτέ πραγματικά χαρούμενοι για τις επιτυχίες των γύρω τους και τους αντιμετωπίζουν με φθόνο.
– Δυσκολεύονται να κρατήσουν ουσιαστικές σχέσεις για μεγάλα διαστήματα στη ζωή τους.
Αν βρίσκεστε σε σχέση με έναν τοξικό άνθρωπο ή γνωρίζετε κάποιον στο ευρύτερο περιβάλλον σας, οι παραπάνω συμπεριφορές μπορεί να μην σας είναι άγνωστες. Είναι σημαντικό να κατανοήσετε πως η επιλογή ενός τοξικού ατόμου να μην επιδεικνύει ενσυναίσθηση δεν είναι κάτι που είναι στο χέρι σας να αλλάξετε, αλλά και πως το πρόβλημα για τις αντιδράσεις του δεν είστε εσείς, αλλά ο ίδιος του ο εαυτός. Προσπαθήστε να σταματήσετε να μπαίνετε σε διαπλεκτισμούς και καταστάσεις με το τοξικό άτομο που μόνο κακό μπορούν να σας κάνουν και στρέψτε την προσοχή σας στις υγιείς συνανστροφές που έχετε στην ζωή σας, προκειμένου να λάβετε την κατανόηση και την ενσυναίσθηση που χρειάζεστε. Θέστε όρια απέναντι στο τοξικό άτομο, περιορίστε το εύρος των πραγμάτων που συζητάτε μαζί του, ώστε να μην χρησιμοποιήσει αργότερα τα ευάλωτα σημεία σας εναντίον σας, αναπτύξτε μηχανισμούς στήριξης με γνώμονα την αγάπη προς τον εαυτό σας, αποδεχτείτε την κατάσταση ως έχει αν δεν μπορείτε να την αλλάξετε ή φύγετε μακριά από το τοξικό άτομο αν έχετε τη δυνατότητα.
Πηγή: https://www.toxicfree.gr
